Wat is een ketogeen dieet?
Allereerst vind ik het woord dieet niet toepasselijk omdat het in mijn beleving een leefstijl is in plaats van een dieet.
Bij een ketogeen dieet wordt er vaak gedacht dat er vooral spek, volvette yoghurt en eieren gegeten wordt met avocado’s. En dat er over elke maaltijd heel veel vet gaat en je tussendoor in de koffie kokosolie en roomboter moet doen. Ter geruststelling, dit is een verkeerd beeld. Een klassiek ketogeen dieet dat in klinische setting wordt ingezet bij epilepsie kan er een ongeveer zo uitzien. Een ketogeen voedingspatroon zoals vele mensen die hanteren als leefstijl of als interventie voor de gezondheid, is lager in vet en er kan volop groente en zelfs wat fruit gegeten worden.
Er is een milde manier mogelijk waarbij je zelf kiest of je wel of geen vlees/vis eet. Een vegetarische manier van ketogeen eten is mogelijk. Veganisme en keto gaan echter moeilijk samen. Het resultaat is een zeer eenzijdig voedingspatroon waarbij mogelijk wel tekorten ontstaan. Alleen als je nauwkeurig de voedingswaardes uitrekent, zou een veganistisch
ketogeen voedingspatroon kunnen slagen.
Heel kort door de bocht: het is voeding waarbij de productie van ketonen in het lichaam mogelijk gemaakt wordt. Ketonen-genererende voeding betekent het letterlijk. Ketonen kunnen alleen geproduceerd worden wanneer er weinig suikers aanwezig zijn waardoor de insulinespiegel laag is. Dit heeft vooral te maken met de mate van beperking van koolhydraten. Daarnaast worden voldoende eiwitten en gezonde vetten gegeten.
• 200-250 gr koolhydraten per dag: algemeen advies volgens de
voedingsrichtlijnen
• 50-150 gr koolhydraten per dag: koolhydraatbeperkt
• 30-50 gr koolhydraten per dag: koolhydraatarm
• Maximaal 20-30 gr koolhydraten per dag: ketogeen
Bij de meeste mensen zal een dagelijkse inname van 50 gr koolhydraten nog niet leiden tot voedingsketose. Over het algemeen is het nodig om gedurende minimaal 4 weken maximaal 30 gram koolhydraten te eten. Liever houdt men dit 6-12 weken vol. Verdere beperking naar 20 gram is nodig wanneer het niet lukt. Koolhydraat-beperkt is dus nog lang niet ketogeen, iets wat vaak met elkaar verward wordt.
Bij een gezond samengesteld ketogeen dieet eet men maximaal 30 gr. koolhydraten per dag, 1,2-2,0 gr proteïnen per kilo gezond lichaamsgewicht en dat wordt aangevuld met gezonde vetten naar behoefte. Deze hoeveelheden zijn ook afhankelijk van de mate van sportactiviteit en eventuele (chronische) ziekte. In de loop van het proces kunnen de hoeveelheden aan de hand van de persoonlijke situatie aangepast worden.
Wat zijn ketonen?
Ketonen zijn metabolieten die ontstaan vanuit de vetverbranding. Het zijn zuren en worden aangemaakt in de lever. Er zijn drie soorten ketonen:
• Acetoacetaat
• Aceton (verlaat het lichaam via de adem)
• Bèta-hydroxybutyraat
Wat is het effect van koolhydraat beperking?
De meeste mensen denken bij koolhydraatarm of ketogeen eten aan gewichtsverlies. En dat klopt! Er zijn vele verhalen van mensen die door de koolhydraten sterk te beperken een gezond gewicht bereikt hebben. Vooral een ketogeen eetpatroon waarbij de vetverbranding hoger is en er ketonen geproduceerd worden, biedt het voordeel van een verhoogd verzadigingsgevoel waardoor de hang naar snacks en tussendoortjes volledig verdwijnt. Dit maakt het een stuk makkelijker om deze nieuwe gezonde leefstijl vol te houden.
Gewichtsverlies is eigenlijk een bijverschijnsel bij koolhydraatrestrictie. Het is vooral de optimalisering van het metabolisme en de vele krachtige effecten die hieruit voorkomen die zorgen voor een gezond gewicht, meer energie en afname van ziekteverschijnselen.
Welke mate van koolhydraatbeperking nodig is, hangt af van de gezondheidsstatus van de persoon in kwestie en van de hulpvraag. Ruwweg zijn er twee mechanismen te onderscheiden die we kunnen activeren door koolhydraten te beperken: verminderen van hyperinsulinemie en het bereiken van ketose.
Door koolhydraatarm of koolhydraatbeperkt te eten kan hyperinsulinemie sterk verminderd worden. Hyperinsulinemie is de oorzaak van insulineresistentie en in een later stadium van diabetes type 2. Ook is het dé oorzaak van vele moderne leefstijlziektes zoals metabool syndroom, PCOS en chronische ontstekingen. Dit is slechts het topje van de ijsberg.
Te hoge bloedglucosewaardes en de daarbij horende sterk gestegen insulinewaardes worden o.a. veroorzaakt door te veel en te vaak koolhydraatrijk eten. Er zijn ook nog andere oorzaken, maar daar ga ik nu niet verder op in. De cellen in het lichaam zullen bij koolhydraatrestrictie minder glucose gaan verbranden en meer vetten.
Bij een ketogene voeding kunnen de glucose- en insulinewaardes nog
sterker dalen. Zo sterk, dat er door een flinke toename van de vetverbranding ook meer ketonen geproduceerd zullen worden. De productie van ketonen kan alleen plaatsvinden bij vetverbranding. Bij een lage vetverbranding zal de ketogenese ook laag zijn. Deze twee processen nemen evenredig toe wanneer bloedglucose en insuline dalen.
Wat is de toegevoegde waarde van ketonen?
De aanwezigheid van ketonen in het bloed is de start van allerlei omschakelingen en aanpassingen in het lichaam. Dit wordt ketoadaptatie genoemd. In de eerste periode is een strikt ketogeen dieet nodig om ketose en de eerste stappen van adaptatie te bereiken. Op de langere termijn, kan vaak flexibeler omgegaan worden met het dieet. Dit hangt af van de mate van hyperinsulinemie, insulineresistentie, metabole flexibiliteit en de gezondheidssituatie. Mensen met een neurologische aandoening kunnen zeer gebaat zijn bij het langdurig in ketose blijven.
De gezondheidsverbeteringen die bereikt kunnen worden met een ketogeen voedingspatroon zijn niet te evenaren. Ketose heeft een zeer krachtig effect op het metabolisme en daarmee op het immuunsysteem, de hormoonhuishouding, de darmflora en zelfs op het DNA. Ken je enig ander medicijn, supplement of interventie die al deze effecten kan hebben? En het mooie is, dit kan je bereiken door simpelweg de voeding aan te passen. Je hebt er over het algemeen geen andere middelen voor nodig.
De sterke positieve effecten van ketogene voeding op diverse neurologische aandoeningen is hierbij nog niet eens benoemd, maar verdient wel een duidelijke vermelding. Goede kennis van de wetenschappelijke basis van het ketogeen dieet én van de toepasbaarheid en uitvoering bij cliënten, is van onschatbare waarde. Het is voor bijna iedereen geschikt en kan mensen gezonder maken van binnenuit, enkel door hun voeding aan te passen. Bij (chronische) aandoeningen is vaak op korte termijn aanpassing van de medicatie nodig doordat de effecten van dit voedingspatroon snel doorwerken op de symptomen van de aandoening. Hiervoor moet wel altijd overlegd worden met de behandelend arts of specialist.
Een ketogeen voedingspatroon kan preventief of los van eventuele (medicamenteuze) behandelingen ingezet worden. Het kan ook een onderdeel zijn van een behandelprotocol waarbij voeding de behandeling versterkt.